Đứa mô dạy mi

- Thằng mô dạy mi?
Câu hỏi này, là lời lên án mạnh nhất đối với sự hỗn xược vô sỉ của một người có đi học.
Phạm lỗi nhẹ, chỉ bị cật vấn “Con cái nhà ai?”, “Ăn chi ngu rứa?” hay “Ai bày mà ác rứa?” “Ai xui mi, ai thuê mi?”. Nặng hơn thì “Đồ mất dạy!”, “Đồ vô học”, “Vô giáo dục”...
Nghĩa là, các ông thầy và nền giáo dục đang gần như vô can trong sự sai trái. Thậm chí, sai trái xảy ra, là do chưa được dạy dỗ chu đáo. Người đặt câu hỏi, đang vì nể các thầy và nền giáo dục.
Nhưng khi đã hỏi “Thằng mô dạy mi!” thì sự thể khác hẳn. Người hỏi không thèm chấp đứa gây tội nữa, mà định danh ngay thủ phạm chính là kẻ đã dạy nó. Kẻ dạy nên cái ác đó, không là “thầy” nữa, mà chỉ là “thằng”.
Nếu kẻ thủ ác còn liêm sỉ, khi thầy dạy mình bị sỉ nhục, hắn phải hổ thẹn mà phục thiện.
Hỏi: “Thằng mô dạy mi!”, thì cả “mi” lẫn “thằng dạy mi” đều là tội phạm, không ai còn băn khoăn. Hỏi cũng chính là trả lời !
Câu hỏi cũng là sự lên án tối thượng. Người buông câu hỏi, đã hết sức phẫn nộ trước cái ác xảy ra.
“Thằng đi dạy” còn tệ hại hơn “Thằng ăn cắp, thằng ăn cướp”. “Thằng đi dạy” là chính danh nguồn gốc của cái ác. Nguồn ác, có thể từ “một thằng”, “nhiều thằng” hoặc “rất nhiều thằng”.
Dù vậy, tiếng “thằng dạy mi” không phải dành cho tất cả các ông thầy của đứa trò hư. Mà nó chỉ dành cho “thằng” nào đã dạy thói hư đốn, và “thằng” đã dung túng, tiếp tay cho thói hư đốn mà thôi.
“Mi” cũng không dành để gọi học trò, “thằng dạy” cũng không dành để chỉ những ai đứng trên bục giảng.
Người hiền lành, khi nóng giận tất cũng sai lầm, nhưng họ luôn biết hướng thiện. Họ luôn giữ thể diện cho bản thân, giữ thể diện cho cha mẹ và thầy giáo của họ. Chó dữ nhà họ nuôi, cắn phải người khác, họ cũng biết xót thương và nhận lỗi.
Người dạy học chân chính, sợ nhất là học trò của mình phải nhận lấy câu hỏi “thằng mô dạy mi?”.
Chính vì vậy, các thầy giáo, không mấy khi dùng câu tàn độc đó để hỏi.
Nhưng có những khi, đó là câu hỏi không thể thay thế.
Nếu như các thầy giáo nhìn cảnh một con người được học hành lại có hành vi tội ác một cách vô lý, vô đạo đức với đồng loại thì họ sẽ băn khoăn điều gì, sẽ hỏi kẻ đó câu gì? Riêng tôi, tôi sẽ hỏi:
- Có vẻ có học, nhưng mi đã được thầy nào tử tế dạy hay chưa? Nhà trường mô lại đào tạo nên những kẻ bất lương như mi ?
- Răng mà mi ác rứa, “Thằng mô dạy mi?, thằng mô dạy mi!”
Có lẽ đó là câu hỏi đau đớn và xót xa nhất đối với các nhà giáo chân chính bất luận là ở đâu, lúc nào dẫu vẫn biết rằng đây là hậu quả không chỉ là do nền giáo dục gây nên!

 Của Trần Đình Trợ ( Tôi đăng lại vì  vụ học sinh nhảy lầu tự tử ở Thái bình )